> Dla Rodziców

Akademia rodziców przedszkolaka – gotowość szkolna sześciolatka Materiały dla rodziców Drogi Rodzicu! Czy wiesz, czym jest gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej? Gotowość szkolna to taki stopień rozwoju dziecka, który jest niezbędny do podjęcia obowiązków związanych z rozpoczęciem nauki w szkole. To zespół cech psychofizycznych, ukształtowanych w okresie pierwszych sześciu lat życia, które umożliwiają przystosowanie się do nauki w szkole. Dojrzałe do podjęcia nauki w jest dziecko o takim stopniu rozwoju, który umożliwi mu naukę czytania, pisania i liczenia, poprawne funkcjonowanie w grupie rówieśniczej i kontynuowanie z powodzeniem nauki w pierwszej klasie. Nie jest to więc tylko ogólna sprawność intelektualna. To także wieloaspektowy rozwój i przystosowanie fizyczne, motoryczne, emocjonalne i społeczne dziecka. Umiejętności czytania i liczenia bez wątpienia świadczą o jego możliwościach intelektualnych, lecz nie gwarantują mu pomyślnego startu szkolnego. Aspekty dojrzałości szkolnej dziecka: 1.Dojrzałość w zakresie rozwoju fizycznego Dziecko powinno mieć powyżej 120 cm wzrostu, ważyć powyżej 23 kg (do tych wartości dopasowana jest wielkość ławek w szkole). Potrzeby ruchu u dzieci nie wolno zaniedbać, utrwala on bowiem znajomość ciała, pomaga w prawidłowym różnicowaniu stron prawej i lewej, ułatwia identyfikowanie kierunków, wpływając na jakość czytania i pisania, umożliwia praktyczne rozumienie relacji: nad, pod, za, przed, obok, pomiędzy. Wspomaga także napięcie mięśniowe, wpływa na sprawność manualną, poprawia precyzję i tempo kreślenia znaków, utrwala ślady pamięciowe, usprawnia wydobywanie zakodowanych informacji. Istnieje pełna korelacja pomiędzy rozwojem ruchowym a intelektualnym. Dziecku sprawnemu ruchowo jest łatwiej w życiu, a więc i w szkole. •Rozwój ruchowy dziecka (tzw. duża motoryka) – dziecko powinno charakteryzować się dobrą koordynacją ruchów, zdolnością utrzymywania równowagi i zwinnością na tyle, by bezpiecznie poruszać się wśród innych dzieci na terenie szkoły oraz przez doświadczenia ruchowe poznawać stosunki przestrzenne. •Ruchy rąk (tzw. mała motoryka) – ręce dziecka powinny być sprawne na tyle, by umożliwiać odpowiedni poziom rysowania, pisania drobnych elementów w linijkach. Ruchy powinny być skoordynowane i płynne (od tego zależy tempo pisania i odporność ręki na zmęczenie). 2.Dojrzałość w zakresie procesów poznawczych Dziecko gotowe do podjęcia nauki w szkole musi wykorzystywać wiodące narządy zmysłów: wzrok, słuch, i posługiwać się nimi w procesie analizy i syntezy, wydobywając istotne elementy z całości oraz tworząc całość z części. Są to umiejętności leżące u podstaw czytania i pisania. Dzieci z zaburzoną percepcją wzrokową i słuchową są zagrożone dysleksją, której można zapobiec przez stosowanie odpowiednich ćwiczeń stymulujących rozwój tych sfer, najlepiej zanim jeszcze dziecko pójdzie do szkoły. Uwaga! Dziecko powinno umieć skupiać uwagę przez ok. 30 minut, powinno także w pewnym zakresie samo sterować uwagą (tzw. uwaga dowolna), aby skłonić się do zajmowania także tymi sprawami, które są dla niego mniej ciekawe i nie przykuwają uwagi automatycznie. Powinno umieć podporządkować się poleceniom nauczyciela i być zdolne np. do przerwania zabawy i zwrócenia uwagi na czynność zalecaną przez dorosłego. •Pamięć – dziecko powinno umieć celowo zapamiętać materiał. Sprawność zapamiętywania zależy od koncentracji uwagi – jeśli dziecko nie zwróci jej na określony cel, nie pozostanie on w pamięci trwałej. •Spostrzeganie wzrokowe (percepcja wzrokowa) – dziecko powinno dokonywać analizy i syntezy znaków graficznych: - różnicując elementy liter (np. „kółko” i „laseczka”), - różnicując zależności między elementami („laseczka” przed „kółkiem” skierowana w dół to litera „p”, za kółkiem skierowana do góry – „d”, „łódeczka” to „n”, a „łódeczka do góry dnem” to „u” itp.). Dziecko powinno spostrzegać, organizować i rozumieć otaczającą je rzeczywistość – czyli wyszukiwać różnice między obrazkami, układać puzzle, wyszukiwać figury geometryczne, z jakich składają się obiekty na obrazkach. •Spostrzeganie słuchowe (percepcja słuchowa) – dziecko powinno: - odróżniać słuchowo wszystkie głoski (słuch fonemowy), - dzielić wyrazy na głoski (analiza słuchowa), - łączyć głoski w wyrazy (synteza słuchowa), - słuchowo różnicować rymy i rytm mowy. •Myślenie dziecka powinno charakteryzować się możliwością operowania informacjami tak, by możliwe stało się rozumienie prostych pojęć, zasad i prawidłowości. Sześciolatek powinien być zdolny do wnioskowania przyczynowo- -skutkowego i klasyfikowania obiektów do prostych kategorii pojęciowych. •Mowa powinna pełnić funkcję komunikatywną. Sześciolatek powinien porozumiewać się pełnymi zdaniami, mieć odpowiednio duży zasób słów i znać tyle pojęć, by rozumieć polecenia i komentarze nauczyciela oraz czytane teksty. Powinien prawidłowo wymawiać głoski, by je prawidłowo analizować i syntetyzować w procesie nauki pisania i czytania. W rozwijaniu tego aspektu gotowości szkolnej nieocenioną pomocą są wspólne lektury i rozmowy z dorosłymi. Dziecko powinno posługiwać się urozmaiconym słownictwem, analizować relacje przyczynowo- -skutkowe, logicznie łączyć zdarzenia. Od przyszłego pierwszaka oczekuje się częściowej znajomości liter i odczytywania prostych słów, różnicowania słuchowego: pierwszej i ostatniej głoski w wyrazie, rozkładania wyrazów na sylaby i składania sylab w całość, rozumienia króciutkiej treści – wysłuchanej lub samodzielnie odczytanej, znajomości kolorów, rozróżniania podstawowych figur geometrycznych, w tym koła, kwadratu, prostokąta, porównywania wielkości przedmiotów, ich wysokości, szerokości, długości, interpretowania wymiarów w kategoriach: duży, długi, gruby, wysoki, mały, krótki, cienki, niski itp. Oczekuje się od niego także formułowania wypowiedzi w postaci zdań pojedynczych, posługiwania się modyfikowanym zbiorem pojęć (np. pojazdy, owoce, warzywa), także tych czysto szkolnych: głoska, litera, sylaba, wyraz, zdanie, porównywania ich cech (pojazdy – poruszane siłą mięśni lub silnika, jeżdżą, latają, pływają), uogólniania na podstawie jednej, wspólnej własności (przybory szkolne – różne przedmioty wykorzystywane podczas lekcji), abstrahowania, czyli wyodrębniania jednej lub kilku kluczowych właściwości danego pojęcia (np. sylaby składają się z głosek, wyrazy składają się z sylab, zdania składają się z wyrazów). Pierwszak powinien także umieć przeliczać w zakresie 10, umieć dokładać (czyli dodawać) i zabierać (czyli odejmować), myśleć w oparciu o powiązania logiczne, koncentrować uwagę na kluczowych zadaniach oraz mieć motywację do pracy. 3.Dojrzałość szkolna w zakresie emocjonalno-motywacyjnym Emocje determinują funkcjonowanie dziecka. Zależą od środowiska, w którym dojrzewa, kształtują jego osobowość, nadają wymiar relacjom w grupie rówieśniczej i decydują o zachowaniach wobec innych ludzi, w tym o respektowaniu zasad. Uczucia pozytywne, takie jak zadowolenie, radość czy miłość, są stymulatorem prawidłowego rozwoju. Emocje wywołujące traumę, jak złość czy strach, zaburzają prawidłowe postrzeganie rzeczywistości i często bezpowrotnie upośledzają relacje międzyludzkie. Rozważając o wcześniejszy start edukacyjny dziecka, należy przyjrzeć się jego emocjom i sprawdzić, jak radzi sobie ono ze stresem. U progu nauki szkolnej dziecko powinno: •opanowywać emocje – szczególnie złość i agresję, •mieć poczucie obowiązku i odpowiedzialności za siebie (np. nie ma ochoty, ale rozwiązuje ćwiczenia, bo wie, że powinno), •nie zniechęcać się szybko napotkanymi trudnościami (dzieci niegotowe do szkoły nie chcą rano wstać, nie chcą pisać, gdy nie mają na to ochoty, nie robią tego, czego nie lubią, nie rozumieją konieczności ćwiczeń), •lubić poznawać otaczający świat, wytrwale badać i dociekać (dzieci niedojrzałe interesują się okazjonalnie na krótko nowymi treściami), •mieć ukształtowane uczucia społeczne (współczucie, przyjaźń). 4.Gotowość szkolna w zakresie rozwoju społecznego •Poczucie przynależności do grupy – dzięki niemu uwagi skierowane do całej klasy dziecko odnosi także do siebie. •Zrozumienie podstawowych zasad i norm społecznych, zdolność do ich stosowania i przyswajania. •Zdolność do oderwania się od dziecięcego egocentryzmu i działania motywowanego prospołecznie (np. pomoc koledze). •Umiejętność współżycia w grupie. •Zdolność do porównywania siebie z innymi, która jest podstawą samooceny i jednym z głównych czynników motywacyjnych w życiu człowieka. 5.Gotowość do podjęcia nauki matematyki Profesor Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, kierująca zespołem ekspertów tworzących podstawę programową wychowania przedszkolnego, na podstawie wieloletnich badań opracowała koncepcję dojrzałości do uczenia się matematyki na sposób szkolny oraz metodę jej diagnozy. Przedstawiona w licznych publikacjach koncepcja tej autorki powinna być znana wszystkim rodzicom zainteresowanym wspieraniem rozwoju umysłowego swoich dzieci i kształtowaniem u nich gotowości szkolnej. Analiza osiągnięć sześciolatka przeprowadzona według wskazań prof. Gruszczyk-Kolczyńskiej jest źródłem cennych informacji na temat jego rozwoju, a zarazem wskazówek, nad jakimi sferami należy pracować z dzieckiem, aby umożliwić mu bezbolesny „matematyczny start” w szkole. Dojrzałość do nauki matematyki obejmuje następujące obszary: 1.Zdolność i gotowość do liczenia – sprawne przeliczanie przedmiotów rzeczywistych oraz ich reprezentacji ikonicznych i symbolicznych (czyli obrazów, schematów), zdolność odróżniania prawidłowego liczenia od błędnego – wykrywania i korygowania pomyłek popełnianych w przeliczaniu przez inne osoby i siebie samego, umiejętność dodawania i odejmowania w zakresie 10 w pamięci lub na palcach. 2.Operacyjne rozumowanie na poziomie konkretnym – zdolność uznawania stałości ilości nieciągłych, umiejętność spostrzegania równoliczności zbiorów, pomimo zmiany układu przestrzennego ich elementów – dziecko powinno rozumieć, że 10 kasztanów „w kupce” to tyle samo co 10 kasztanów ułożonych w rządek (dzieci niegotowe do nauki matematyki kierują się przede wszystkim wskazówkami wizualnymi i są np. głęboko przekonane, że 5 słoni to więcej niż 5 mrówek – bo słonie są większe) – zdolność do wyznaczania konsekwentnej serii w kolejności rosnącej lub malejącej (np. układania patyczków od najkrótszego do najdłuższego). 3.Zdolność do posługiwania się reprezentacjami symbolicznymi (cyfry, znaki) w odniesieniu do pojęć matematycznych, działań arytmetycznych i schematów graficznych.